નશો છોડવું મોટી સફળતા છે—
પરંતુ તેને પછી Relapse (ફરી નશો કરવો) સૌથી મોટો પડકાર બની જાય છે।
કેટલાક લોકો detox અને રીહેબ પછી સારી રીતે રહે છે,
પણ અચાનક ફરી નશો કરી બેસે છે.

મોટો પ્રશ્ન એ છે:
“Relapse સૌથી વધુ ક્યારે અને કેમ થાય છે?”

આ બ્લોગમાં આપણે જાણીશું:

• નશો છોડ્યા પછી relapse સૌથી વધારે ક્યારે થાય છે

• કયા સમય દરમિયાન જોખમ વધુ હોય છે

• relapseના ભાવનાત્મક અને માનસિક કારણો

• કોના કારણે cravings વધે છે

• કેવી રીતે relapse અટકાવી શકાય

જો તમે અથવા તમારું કોઈ વ્યક્તિ recoveryમાં છે,
તો આ માહિતી ખૂબ જ જરૂરી છે।

નશો છોડ્યા પછી relapse સૌથી વધુ ક્યારે થાય છે? — 5 Critical Phases

વિશ્વસ્તર上的 રિસર્ચ મુજબ relapse સૌથી વધુ નીચેના પાંચ સમયમાં જોવા મળે છે:

Phase 1: પહેલા 7–10 દિવસ (Withdrawal Phase)

આ સમય સૌથી જોખમી ગણાય છે કારણ કે:

• શરીર detox થઇ રહ્યું હોય છે

• ભારે withdrawal આવે છે

• મન ચીડિયું થાય છે

• ઊંઘ બગડે છે

• restlessness વધે છે

• શરીરમાં દર્દ થાય છે

આ સમયમાં દર્દીને દવા અને ડોક્ટરની મોનિટરિંગ જરૂરી છે।

Phase 2: પહેલા 1–3 મહિના (Mental Conflict Phase)

આ તબક્કામાં physical withdrawal ઘટે છે,
પણ માનસિક withdrawal શરૂ થાય છે।

લક્ષણો:

• જૂની યાદો યાદ આવવી

• નશો કરવાથી શું અનુભવ થતો હતો તે યાદ આવવું

• stress વધવો

• brainનું dopamine ઓછું હોવું

• emotional instability (sadness / frustration)

આ સૌથી લાંબો અને જોખમી તબક્કો છે।

Phase 3: 6–9 મહિના (Overconfidence Phase)

આ સમયે biggest mistake થાય છે।

દર્દી વિચારે:

• “હવે હું સંપૂર્ણ ઠીક છું।”

• “હવે એક વાર લઉં તો કંઈ નહીં થાય।”

• “હું controlમાં છું।”

આ overconfidence relapseનું સૌથી મોટું કારણ છે।

Phase 4: 1–2 વર્ષ પછી (Trigger Phase)

જ્યારે જીવનમાં કોઈ મુશ્કેલી આવે — ત્યારે relapse થાય છે.

Triggers:

• heartbreak

• job loss

• family conflict

• loneliness

• financial tension

• negative people

• કટોકટીની પરિસ્થિતિઓ

આ સમયે વ્યક્તિ નબળો બની જાય છે અને જૂની આદતો પાછી આવશે।

Phase 5: Emotional Pain Phase (કોઈ પણ સમયે)

ક્યારેક કોઈ old trauma અથવા વ્યક્તિગત સમસ્યા અચાનક ખુલી પડે છે, અને તે relapseનું મોટું કારણ બને છે।

ઉદાહરણ:

• childhood trauma

• guilt

• shame

• rejection

• insult

• depression episodes

મનના દુઃખ relapseને instant trigger કરી શકે છે।

Relapse આવવાનું સૌથી મોટું 12 કારણો

1. Stress (તણાવ)

તણાવ relapseનું #1 કારણ છે।

2. ખોટી company

જૂના નશાવાળા મિત્રો relapseનું સૌથી મોટું જોખમ છે।

3. Emotional weakness

• એકલાપણું

• heartbreak

• નિરાશા

આ relapseને તેજ બનાવે છે।

4. boredom (ખાલી સમય)

ખાલી સમય addictionનો દુશ્મન છે।

5. lack of routine

Routine તૂટે એટલે relapse જલ્દી થાય।

6. overconfidence

“હવે હું ઠીક છું” નો attitude relapse લાવે છે।

7. sleep problems

ઓછી ઊંઘ man ને irritate કરે છે અને cravings વધે છે।

8. stress at home

પરિવારના ઝઘડા relapseને પ્રેરણા આપે છે।

9. negative thinking

“હું નથી બદલાઈ શકતો” જેવી વિચારો relapse લાવે છે।

10. triggers around

જે જગ્યાએ નશો કરતાં હતા, તે જ સ્થળો relapse લાવે છે।

11. emotional flashbacks

જૂની યાદો અચાનક આવી જાય ત્યારે craving વધે છે।

12. counseling છોડવી

જ્યાં counseling બંધ થાય ત્યાં relapse શરૂ થાય છે।

Relapseના લક્ષણો — સમય પહેલા ઓળખો

✔ irritability વધે

✔ એકલો રહેવાની ઈચ્છા

✔ જૂના મિત્રો સાથે વાત શરૂ

✔ નશો વિશે વિચારવું

✔ routine તૂટી જવું

✔ negative thoughts

✔ stress આવવો

✔ sleep disturb

જો આ લક્ષણોમાંથી 4–5 દેખાય,
તો relapse શરૂ થઈ રહ્યું છે।

Relapse કેવી રીતે અટકાવવું? — સૌથી અસરકારક 12 રસ્તા

1. strong routine બનાવો

Routine એટલે discipline.
Discipline એટલે relapseનું અંત।

2. triggers દૂર કરો

જે વસ્તુ craving લાવે → તરત દૂર।

3. wrong company છોડી દો

એક જ ખરાબ મિત્ર આખી recovery બગાડી શકે છે।

4. counseling ચાલુ રાખો

લાંબા સમય સુધી ચાલુ રાખો।
કમ સે કમ 1–2 વર્ષ।

5. family support લો

પરિવાર relapse ઓછું કરે છે।

6. stress management શીખો

• yoga

• meditation

• walking

7. દરેક દિવસ busy રહો

ખાલી દિમાગ relapseનું ઘર છે।

8. phone અને social mediaમાંથી distance રાખો

કારણકે phone triggers વધારે છે।

9. journaling કરો

દિવસની ભાવનાઓ લખવાથી મન હળવું થાય છે।

10. drinking / smoking places avoid કરો

ભારે triggers છે।

11. healthy food ખાવો

મગજને stable રાખે છે।

12. emergency plan તૈયાર રાખો

• કોઈ મિત્ર / પરિવાર સભ્ય

• કોઈ શોખ

• કોઈ活动

જ્યારે craving આવે → તરત shift કરો।

Final Thoughts

Relapse recoveryનો દુશ્મન છે,
પણ રોકી શકાય છે—
જો વ્યક્તિ:

• routine માં રહે

• counseling કરે

• સાચા લોકો સાથે રહે

• stress manage કરે

• પોતાની ભાવનાઓને સમજવામાં શીખે

યાદ રાખો:

Relapse failure નથી —
એ warning છે કે ક્યાંક કંઈક સુધારવાની જરૂર છે.