ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ

ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣਾ ਇੱਕ ਲੰਮਾ, ਮੁਸ਼ਕਲ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਸਫ਼ਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਵੀ ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ cravings, withdrawal symptoms, loneliness ਅਤੇ emotional breakdown ਕਾਰਨ ਮੁੜ ਨਸ਼ੇ ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਦਵਾਈ ਹੁंदी ਹੈ।

ਇੱਕ ਸਮਝਦਾਰ, ਪਿਆਰ-ਭਰਿਆ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਦੋਗੁਣਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਸਹੀ ਸਾਥ ਮਨ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, stress ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ, motivation ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ relapse ਦੇ ਮੌਕੇ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਲੌਗ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਜਾਣਾਂਗੇ ਕਿ ਪਰਿਵਾਰ ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣ ਵਿੱਚ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕਿਹੜੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ recovery ਦੌਰਾਨ ਕੀ-ਕੀ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

1. ਪਰਿਵਾਰ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ Emotional Safety ਦਿੰਦਾ ਹੈ

ਨਸ਼ੇ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਲੋੜ emotional safety ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

Emotional Safety ਦਾ ਅਰਥ:

  • ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਜਜ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਇ support ਕਰਨਾ

  • ਗੁੱਸਾ ਨਾ ਕਰਨਾ

  • ਤਾਣ ਨਾ ਮਾਰਨਾ

  • ਉਸਦੀ feelings ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ

  • ਉਸਦਾ ਦਰਦ ਸੁਣਨਾ

ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ safe space ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ cravings ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

2. ਪਰਿਵਾਰ Motivation ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ

ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ motivation ਹਰ ਰੋਜ਼ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਸਾਥ ਇਸ motivation ਨੂੰ ਸਦਾ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।

ਪਰਿਵਾਰ ਕੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ:

  • ਛੋਟੀਆਂ successes celebrate ਕਰੋ

  • ਹਰ ਦਿਨ ਉਸਦੀ ਤਰੱਕੀ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕਰੋ

  • ਹੌਂਸਲਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ ਬੋਲੋ

  • ਉਸਦੀ ਕਮੀ ਨਹੀਂ, ਗੁਣ ਵੇਖੋ

ਇਸ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਕੱਲਾ ਨਹੀਂ।

3. ਪਰਿਵਾਰ Triggers ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ

Triggers ਉਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਲਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗ triggers ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਇਹ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ:

  • ਘਰ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਨਾ ਰੱਖੋ

  • Alcoholic gatherings ਤੋਂ ਬਚੋ

  • Fight ਅਤੇ stress-free ਮਾਹੌਲ ਦਿਓ

  • ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਘਟਾਓ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਫਸਾਉਣਾ ਹੈ

ਜਦੋਂ ਮਾਹੌਲ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦਿਮਾਗ ਵੀ ਸੁਧਰਦਾ ਹੈ।

4. ਪਰਿਵਾਰ Relapse ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ

Relapse ਮਤਲਬ ਮੁੜ ਨਸ਼ੇ ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਜਾਣਾ। ਇਹ recovery process ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਖਤਰਨਾਕ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਪਰਿਵਾਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ Relapse ਰੋਕਦਾ ਹੈ:

  • ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ busy ਰੱਖੋ

  • ਉਸਦੇ ਦਿਨ ਦਾ ਚੰਗਾ routine ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੋ

  • ਉਸਦੇ ਮੂਡ ਨੂੰ observe ਕਰੋ

  • craving ਆਉਣ ‘ਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਬੈਠੋ

  • ਉਸਨੂੰ negative thoughts ਤੋਂ ਬਚਾਓ

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਹਰ ਉਸ ਪਲ ‘ਤੇ ਉਸਦੀ ਢਾਲ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ relapse ਦਾ ਖਤਰਾ ਹੋਵੇ।

5. ਪਰਿਵਾਰ ਸਹੀ ਦਿਨਚਰਿਆ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ

ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣ ਲਈ ਚੰਗੀ routine ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਖਾਲੀ ਦਿਮਾਗ ਪਹਿਲੀ trigger ਹੈ।

ਪਰਿਵਾਰ ਇਹ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ:

  • ਸਵੇਰ ਦੀ walk ‘ਤੇ ਭੇਜੋ

  • Yoga ਜਾਂ exercise ਲਈ motivate ਕਰੋ

  • Healthy food ਦਿਓ

  • ਉਸਦੇ goals ਲਿਖਵਾਓ

  • ਹਰ ਰੋਜ਼ 30 ਮਿੰਟ family time ਰੱਖੋ

ਇਹ ਸਭ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ mentally stable ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ।

6. ਪਰਿਵਾਰ Trust ਦਾ ਤਾਰ ਤੋੜ ਕੇ ਮੁੜ ਜੋੜ ਸਕਦਾ ਹੈ

ਨਸ਼ਾ ਘਰ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ‘ਤੇ ਘਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਨਸ਼ਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ trust ਟੁੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪਰ recovery ਦੌਰਾਨ trust ਨੂੰ ਹੌਲੇ-ਹੌਲੇ ਮੁੜ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਕਿਵੇਂ:

  • ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੱਚ ਬੋਲੋ

  • ਦਬਾਅ ਨਾ ਦਿਓ

  • ਉਸਦਾ phone, ਬੈਗ, ਕਮਰਾ check ਨਾ ਕਰੋ

  • ਉਸਦੇ ਨਵੇਂ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰੋ

Trust build ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ recovery ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

7. ਪਰਿਵਾਰ Negative Words ਤੋਂ ਬਚੇ

ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਦਿਲ ਨੂੰ ਚੋਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਤਿਵੇਂ ਉਹ relapse ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਕਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਬੋਲਣੇ:

  • “ਤੂੰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਬਦਲੇਂਗਾ।”

  • “ਤੂੰ ਨਕਾਮ ਹੈਂ।”

  • “ਤੈਨੂੰ ਸ਼ਰਮ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ?”

  • “ਤੂੰ ਸਾਡੇ ਲਈ ਬੋਝ ਹੈਂ।”

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਨਸ਼ੇ ਵੱਲ ਧੱਕ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

8. ਪਰਿਵਾਰ Positive Words ਬੋਲ੍ਹੇ

Positive words ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ heal ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਕਿਹੜੇ Positive words ਬੋਲੋ:

  • “ਤੂੰ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੈਂ।”

  • “ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਹਾਂ।”

  • “ਤੂੰ ਇਹ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।”

  • “ਤੂੰ ਹਰ ਦਿਨ ਬਿਹਤਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈਂ।”

ਇਹ words recovery ਦੀ speed ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ।

9. ਪਰਿਵਾਰ ਕੋਲ Sahi ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ

ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ:

  • Addiction ਇੱਕ disease ਹੈ, character weakness ਨਹੀਂ

  • Withdrawal symptoms normal ਹਨ

  • Cravings ਆਉਣ ‘ਤੇ panic ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ

  • Treatment process ਲੰਬਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ

ਜਦੋਂ ਪਰਿਵਾਰ educated ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਜ਼ਿਆਦਾ effective support ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

10. ਪਰਿਵਾਰ Therapy ਅਤੇ Treatment ਦਾ ਸਾਥ ਦੇਵੇ

Nasha Mukti Centers, counselling, therapy – ਇਹ ਸਭ ਬਹੁਤ important ਹਨ।

ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ:

  • ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ therapy ਲਈ encourage ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ

  • Sessions ਵਿੱਚ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ

  • Psychologist ਦੀਆਂ ਸਲਾਹਾਂ follow ਕਰਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ

ਜਦੋਂ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ therapy ਮਿਲਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, recovery 5 ਗੁਣਾ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

11. ਪਰਿਵਾਰ Family Time ਬਣਾਉਵੇ

Family time emotional recharge ਹੈ।

ਕੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ:

  • ਇਕੱਠੇ ਖਾਣਾ ਖਾਓ

  • TV ਸ਼ੋਅ ਵੇਖੋ

  • ਗੱਲਬਾਤ ਕਰੋ

  • Walk ‘ਤੇ ਜਾਓ

  • Games ਖੇਡੋ

ਇਹ activities ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ positive signals ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

12. ਪਰਿਵਾਰ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਗੱਲ ਘਰ ਵਿੱਚ ਨਾ ਕਰੇ

ਜਿਵੇਂ ਨਸ਼ੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸ਼ਬਦ, ਚਰਚਾ, ਜਾਂ experiences – ਇਹ Trigger ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ:

  • ਘਰ ਵਿੱਚ alcohol ਦੀਆਂ ਬੋਤਲਾਂ ਨਾਂ ਰੱਖੋ

  • ਨਸ਼ੇ ਦੀਆਂ ਮਜ਼ਾਕੀਆ ਗੱਲਾਂ ਨਾ ਕਰੋ

  • ਨਸ਼ੇ ਵਾਲੇ ਜੋਕ ਨਾ ਬਣਾਓ

ਜਿੰਨਾ trigger-free ਮਾਹੌਲ, ਉੱਨਾ ਵੱਧ progress।

13. ਪਰਿਵਾਰ ਸਬਰ ਰੱਖੇ

Recovery ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਕਦੇ ਚੰਗਾ ਦਿਨ, ਕਦੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਦਿਨ।

ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ:

  • Patience

  • Calmness

  • Understanding

ਲੜਖੜਾਉਣ ਦਾ ਅਰਥ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਸਬਰ recovery ਨੂੰ ਪੱਕਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

14. ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ Purpose ਦੇਵੇ

Jis vyakti kol jeene da purpose ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਫਸਦਾ।

Purpose ਦੇਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ:

  • ਕੁਝ ਕੰਮ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿਓ

  • ਉਸਦੇ goals ਲਿਖਵਾਓ

  • Career guidance ਦਿਓ

  • Skills ਸਿਖਵਾਓ

Purpose stability ਅਤੇ strength ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

15. ਪਰਿਵਾਰ Celebrate ਕਰੇ

ਛੋਟੀ progress ਵੀ ਵੱਡੀ achievement ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

Celebrate ਕਰਨ ਦਾ ਮਤਲਬ:

  • ਉਸਨੂੰ ਪਿੱਠ ‘ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖ ਕੇ ਕਹੋ “ਸ਼ਾਬਾਸ਼”

  • Favorite food ਬਣਾਓ

  • ਇੱਕ ਛੋਟੀ outing ਕਰੋ

ਇਸ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਘਰ ਖੁਸ਼ ਹੈ।

ਸੰਪੂਰਨਤਾ (Conclusion)

ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣਾ ਕੇਵਲ ਦਵਾਈ, ਇਲਾਜ ਜਾਂ willpower ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਪਰਿਵਾਰ, ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਮਾਹੌਲ, ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ recovery ਦੀ backbone ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਪਰਿਵਾਰ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਿਆਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਮਾਹੌਲ ਸਾਫ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਹਰ ਕਦਮ ‘ਤੇ ਖੜਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਨਸ਼ਾ ਛੱਡਣ ਦੀ ਗਤੀ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਪਰਿਵਾਰ ਮਿਲ ਕੇ ਨਸ਼ੇ ਨੂੰ ਹਰਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪਰਿਵਾਰ ਮਿਲ ਕੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ।